اختلالات تجزیه ای نوعی از اختلالات روانی هستند که افراد مبتلا، با گسیختگی و اشکال در کارکردهای هوشیاری، حافظه و هویت مواجه می‌شوند. این مشکل می‌تواند به صورت ناگهانی و یا تدریجی باشد و از آن جهت به آن تجزیه ای گفته می‌شود که ممکن است دو یا چند فرآیند ذهنی مثل فراموشی و یا اختلال در هویت به صورت همزمان در روند اختلال وجود داشته باشد؛ بدون اینکه ارتباطی با یکدیگر داشته و یا بر یکدیگر تاثیر بگذارند. اختلالات تجزیه ای شامل اختلال هویت تجزیه ای، مسخ شخصیت-مسخ واقعیت و فراموشی تجزیه ای هستند که اغلب به دلیل مقابله با استرس طولانی‌مدت، سوءاستفاده جنسی یا آسیب شدید روانی ایجاد می‌شوند. برای درمان معمولا از روان درمانی بهره می‌برند و در کنار آن داروهای ضدافسردگی نیز به کاهش علائم کمک می‌کنند.

 منبع : اختلالات تجزیه ای

اختلالات تجزیه ای

کلمه تجزیه یا گسست، به معنی جدا شدن از دیگران، دنیای اطراف، یا جدا شدن از خود فرد است. ویژگی اساسی اختلالات گسستی یا تجزیه ای تغییرات بارز در احساس هویت، ادراک یا هشیاری است. این تغییرات ممکن است تدریجی یا ناگهانی، موقت یا دائمی باشند. افراد از همه گروه‌های سنی و زمینه‌های نژادی، قومی و اجتماعی و اقتصادی می‌توانند اختلال تجزیه ای را تجربه کنند.

بیشتر از 75 درصد مردم حداقل یک‌بار در زندگی، حالت‌هایی مشابه مسخ شخصیت یا مسخ واقعیت را تجربه می‌کنند اما تنها 2 درصد از مردم معیارهای کامل ابتلا به این اختلال را برآورده می‌کنند. همچنین میزان ابتلای زنان نسبت به مردان نیز بیشتر است.

دلایل ابتلا به اختلالات تجزیه ای

اختلالات تجزیه ای غالباً به‌عنوان روشی برای مقابله با یک رویداد فاجعه‌بار یا استرس طولانی‌مدت، سوءاستفاده جنسی یا آسیب شدید روانی ایجاد می‌شوند. درنتیجه به‌عنوان دلیل ابتلا به این اختلال، می‌بایست به حوادث استرس‌زای زندگی فرد پیش از وقوع بیماری توجه داشت.

این امر به‌ویژه در صورت وقوع چنین رویدادهایی در اوایل کودکی اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد. در این زمان از زندگی، محدودیت‌هایی در توانایی فرد برای درک کامل و بالغانه رویدادها وجود دارد. حذف و از بین بردن آسیب‌های تجربه‌شده در دنیای ذهن فرد، می‌تواند برای کوتاه‌مدت به‌عنوان یک مکانیزم مقابله‌ای، در برابر شرایط نامطلوب عمل کند و مؤثر باشد اما ادامه طولانی‌مدت این فرایند باعث می‌شود فرد خودش را از واقعیت جدا کند و این مسئله مشکلات بسیاری را برای وی ایجاد خواهد کرد چراکه ارتباط او تا حد زیادی یا در بعضی مواقع به‌صورت کامل، با جریان واقعی زندگی قطع می‌شود.

انواع اختلالات تجزیه ای

1. اختلال هویت تجزیه ای

ممکن است فرد احساس کند که یک یا چندصدا در تلاش هستند تا کنترل ذهن وی را به دست بگیرند. این هویت‌ها و شخصیت‌ها معمولاً دارای اسامی، خصوصیات، عادات رفتاری مختلف، صدای جداگانه و حتی فیزیولوژی بدنی متفاوت می‌باشند. تا جایی که دیده‌شده، خانم‌های دارای این اختلال، در طول یک ماه چند چرخه قاعدگی متفاوت را تجربه می‌کنند. نکته حائز اهمیت در این اختلال این است که هریک از این شخصیت‌ها، در زمانی که کنترل رفتار را به دست می‌گیرند، نسبت به سایر شخصیت‌ها و صحبت‌های آنان، آگاهی ندارند به همین خاطر افراد مبتلابه اختلال هویت تجزیه ای شکاف‌هایی را در حافظه روزمره، رویدادها، اطلاعات شخصی و آسیب‌ها تجربه می‌کنند.

زنان به نسبت مردان بیشتر در این اختلال، تشخیص گذاری می‌شوند زیرا علائم حادتری را تجربه می‌کنند. مردان احتمالاً علائم و تاریخچه رویداد آسیب‌زا را انکار می‌کنند و معمولاً رفتارهای خشونت آمیزتری نشان می‌دهند و کمتر فراموشی یا حالت‌های گریز را تجربه می‌کنند.

2. مسخ شخصیت-مسخ واقعیت

در این اختلال فرد احساس می‌کند چیزی در وجود خودش یا در دنیای خارج از خودش تغییریافته است که شبیه به حالت واقعی و طبیعی نیست. در مسخ شخصیت افراد به‌طور مداوم احساس می‌کنند که از هیجانات، افکار و ادراکات خود جدا شده‌اند به طوری که انگار در حال تماشای یک فیلم هستند.

در اختلال مسخ واقعیت فرد ممکن است احساس کند که چیزهای دیگر مانند سایر مردم، دنیای اطراف و… غیر واقعی هستند. گاهی نیز ممکن است فرد هر دو اختلال را باهم تجربه کند. میانگین سن شروع این اختلال، 16 سالگی است، با این حال دوره‌های مسخ شخصیت می‌توانند از اوایل تا اواسط کودکی یا از هر سنی شروع شوند. کمتر از 20 درصد مبتلایان به این اختلال بعد از 20 سالگی شروع به تجربه دوره‌های مختلف می‌کنند.

3. فراموشی تجزیه ای

علامت اصلی این اختلال، مشکل در به خاطر سپردن و یادآوری اطلاعات مهم درباره خود شخص است. فراموشی تجزیه ای ممکن است به‌صورت فراموشی یک رویداد خاص مانند جنگ، سوءاستفاده جنسی و یا به‌ندرت اطلاعات مربوط به هویت و تاریخچه زندگی فرد باشد. شروع یک دوره فراموشی معمولاً ناگهانی است. یک دوره فراموشی ممکن است، چند دقیقه، ساعت‌ها، روزها و یا به‌ندرت ماها یا سال‌ها به طول بیانجامد. همچنین هر فرد مبتلا ممکن است در طول زندگی چندین دوره مختلف را تجربه کند.

نشانه‌های اختلالات تجزیه ای

اگرچه با توجه به نوع اختلال تجزیه ای که فرد به آن مبتلا شده است، نشانه‌های مشاهده‌شده، متفاوت خواهند بود، بااین‌حال علائم شایع اختلال هویت تجزیه ای شامل موارد زیر است

• از دست دادن چشمگیر حافظه نسبت به زمان‌های خاص، افراد و رویدادها
• تجربه اینکه خارج از بدن خود هستند؛ مانند احساس اینکه انگار در حال تماشای یک فیلم از خود هستند
• مشکلات سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی
• حس جدا شدن از هیجانات، بی‌حسی عاطفی یا عدم احساس هویت شخصی

اقدام به خودکشی، خودزنی و سایر رفتارهای آسیب‌زا در بین مبتلایان به اختلال هویت تجزیه ای متداول است. بیش از 70 درصد بیماران مبتلابه این اختلال اقدام به خودکشی را در سابقه خود دارند.

برای اطلاع بیشتر در زمینه خودکشی و علائم آن کلیک کنید.

تشخیص

پزشکان براساس بررسی علائم و تاریخچه شخصی، اختلالات تجزیه ای را تشخیص می‌دهند. یک پزشک در ابتدا ممکن است آزمایش‌هایی را برای بررسی شرایط جسمی علائمی مانند از دست دادن حافظه، احساس غیرطبیعی داشتن به دلیل آسیب‌دیدگی سر، ضایعات مغزی و… انجام دهد. اگر علل جسمی تایید نشدند، اغلب برای انجام ارزیابی با یک متخصص بهداشت روان مشورت می‌شود.

درمان

بیماران مبتلابه اختلالات تجزیه ای از طریق روش‌های مختلفی ازجمله روان‌درمانی و دارودرمانی باهدف کمک به فرد برای ادغام هویت‌های مختلف و به دست آوردن کنترل بر روی فرایند زندگی و علائم تجزیه ای تحت درمان قرار می‌گیرند. روان‌درمانی برای این بیماران می‌تواند طولانی و دشوار باشد زیرا شامل به یادآوردن و تلاش برای یادگیری روش‌های مقابله‌ای سازگارانه تر در ارتباط با آسیب‌های تجربه‌شده در گذشته است. این در حالی است که بیماران تمایلی برای یادآوری این خاطرات ندارند.

تحقیقات نشان داده‌اند که درمان شناختی برای فرار از مواجهه با خاطرات استرس‌زای زندگی موثر هستند. هیپنوتیزم نیز ممکن است یکی دیگر از اقدامات درمانی مفید باشد. یک درمان جدیدتر به نام حساسیت‌زدایی توسط حرکات چشم و پردازش مجدد که به‌طور خاص بر نقشی که خاطرات مزاحم در پیشرفت اختلالات روانی ایفا می‌کنند، متمرکز است و نتایج مطلوبی را در درمان بیماران نشان داده است.

در کنار روان درمانی، هیچ داروی خاصی به‌طور اختصاصی برای درمان اختلالات تجزیه وجود ندارد، اگرچه ممکن است داروهای ضدافسردگی برای کاهش علائم در این بیماران تا حدی مفید باشد. علی‌رغم اینکه یافتن یک برنامه درمانی مؤثر می‌تواند دشوار باشد، بااین‌حال بسیاری از افراد قادر به زندگی سالم و مؤثر هستند.

برای آشنایی بیشتر در زمینه داروهای ضدافسردگی کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه افسردگی می‌توانید در ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول